CÁI LẠY ĐẦU TIÊN

 

NGUYÊN CẨN

 

 

Qua những thông tin trên các báo chính thống, tôi thường nghĩ về chữ Hiếu, chứ không đợi đến Mùa Vu Lan. Nhìn lại những người quanh mình, tôi lại thấy… lo lo. Đây là câu chuyện của một ông chú họ xa. Sau khi vợ mất, cả 4 đứa con: 3 trai, 1 gái, đều khuyên ông không nên ở một mình, có gì ban đêm khuya ông bị đau yếu hay trộm đạo thì sao? Thấy các con thiết tha ông quyết định bán nhà. Số tiền thu được là 17 tỷ đồng, ông chia cho 4 đứa 16 tỷ còn 1 tỷ gửi tiết kiệm. Ông đến nhà đứa con trai lớn ở tháng đầu tiên, thì đến tháng thứ hai con vợ nó kiếm chuyện, nào là ông quên tắt đèn cầu thang, may chứ mà mai mốt có ngày ông quên tắt bếp thì sẽ cháy nhà nguy hiểm lắm… Nó dựng ra nhiều kịch bản mà ông cũng không hình dung nổi (!). Ông sang nhà đứa con gái, hy vọng nó có hiếu hơn, nhưng sau gần 2 tháng nó trách ông làm hao điện, hao nước quá! Ngồi ăn cơm tối mà nó cứ càm ràm vật giá leo thang, riết rồi chịu không nổi. Nó đề nghị mỗi đứa “chứa” ông một tháng luân phiên. Ông quá mệt vì đứa thì ở Phú Nhuận, đứa gần chợ Sài Gòn, đứa ở Thủ Đức… Mà đứa nào cũng một điệp khúc “vật giá leo thang”, ông vụng về, không giữ gìn nhà cửa chúng nó cẩn thận! Sau cùng, với số tiền còn lại ông đánh liều vào dưỡng lão, nhưng chi phí cũng không rẻ gì vì trên 10 triệu một tháng, mới có nơi ở tạm được. Ông ra ngoài mướn nhà nhưng quá cực vì thân già hay đau yếu, phải lo cơm nước, giặt giũ, rất mệt… Sáu tháng sau, may sao được một ông bạn cũ giới thiệu vào một ngôi chùa ở Cần Đước tá túc. Cả năm nay, không đứa nào hỏi thăm xem ông bây giờ ra sao, ở đâu. Ông biến khỏi cuộc đời chúng như chiếc bóng. Ông cũng hối hận sau khi đã làm lụng gian lao gần hết cuộc đời mà ít dành thời gian dạy dỗ chúng thành những kẻ có lương tâm và có lòng biết ơn.

Nhận định thế nào?

Câu chuyện có thấy ấy, khiến chúng ta phân vân không biết có phải vì chữ hiếu bây giờ trở nên “thực dụng” quá, hay đó là dấu hiệu suy đồi phong hóa, nhân phẩm của tất cả những người trong cuộc. Vì sao? Vì chúng ta đã mải mê truyền thụ kiến thức, nhồi nhét đủ mọi định lý, định luật vào đầu con trẻ, nhưng không hề dạy chúng ít nhất phải biết ơn người đã sinh ra, cưu mang, lo lắng cho chúng bao nhiêu năm tháng. Chúng ta nhớ câu chuyện cậu bé Enrico hỗn với mẹ trong “Tâm hồn cao thượng” của Edmondo de Amicis. Chúng ta nhớ lá thư người cha gửi con khi nó hỗn với mẹ.

Enrico con ạ,

“…Trước mặt cô giáo của em con, con đã tỏ ra vô lễ với mẹ con. Enrico ơi! Lần sau không được thế nữa!

Thái độ hỗn hào của con đã xuyên thấu trái tim cha như một mũi dao. Cha còn nhớ mấy năm trước đây, mẹ con đã thức suốt đêm ở cạnh giường con, nghe hơi con thở, mẹ con đã lo lắng võ người và mỗi khi nghĩ đến nỗi phải “bỏ” con thì lại sụt sùi. Con ơi! Con nên nghĩ đến những lúc ấy và không nên tệ với mẹ con, một người mẹ sẽ sẵn lòng đem một năm hạnh phúc của mình để chuộc một giờ đau đớn cho con, một người mẹ sẽ vui lòng đi ăn xin để nuôi con và sẵn lòng hy sinh tính mệnh để cứu con sống! Con ơi! Trong đời con, con sẽ có những ngày buồn rầu, thảm đạm, nhưng cái ngày buồn thảm nhất, chính là ngày con mất mẹ.

…Con nên nhớ rằng lòng hiếu thảo là một bổn phận thiêng liêng của con người. Kẻ nào giày xéo lên chữ hiếu là kẻ khốn nạn. Quân giết người nếu biết tôn kính cha mẹ, cũng còn một điểm thành thực trong tâm; con người dù sang trọng tuyệt vời, nếu làm rầu lòng mẹ, xúc phạm đến mẹ, cũng là kẻ không có nhân cách.

Enrico ơi! Con van mẹ con đi, để mẹ con hôn con cho cái hôn ấy xóa sách vết vô ơn ở trên trán con. Con ơi! Lòng cha vẫn yêu con, vì con là mối hy vọng quý báu nhất đời của cha, nhưng cha thà không con còn hơn là có đứa con ở bạc với mẹ!” (Edmondo de Amicis, Tâm hồn cao thượng, bản dịch Vũ Ngọc Thăng, 2022, NXB Phụ Nữ).

Điều quan trọng nhất, hãy cảm ơn bản thân mỗi ngày đã trở nên mạnh mẽ hơn sau mỗi thử thách khó khăn trong đời! Hãy luôn yêu chính mình vì bạn là phiên bản duy nhất!

Hãy dạy trẻ lòng biết ơn

Chúng ta phải biết ơn mỗi giây phút trong ngày. Nhìn ánh mặt trời, chúng ta tràn ngập lòng hân hoan vì nếu không ánh sáng sẽ không có sự sống; ăn một bữa ăn, cảm nhận được công sức của bao nhiêu người giúp ta có được bữa ăn này; bước chân vào chỗ làm, ta thầm cảm ơn vì công ty giúp ta có công việc và thu nhập.

Và người mà chúng ta phải biết ơn từ khi tấm bé là mẹ, người cho ta bầu sữa yêu thương để lớn khôn đi vào đời… rồi đến người cha lo toan một đời cho ta kiến thức. Hãy nhìn vào các kỳ thi lớp 10, lớp 12, giữa trưa hè tháng 6 chói chang, trước cổng trường, bao nhiêu ông bố bà mẹ sắc mặt căng thẳng dù họ không ở trong phòng thi. Có bao nhiêu đứa trong số ấy sau này nghĩ đến giây phút ấy.

Gieo trồng lòng biết ơn có nghĩa là nuôi dưỡng và phát triển lòng biết ơn trong tâm hồn, biến nó thành một phần của cuộc sống hàng ngày. Bằng cách thực hành lòng biết ơn, chúng ta có thể tạo ra sự thay đổi tích cực trong suy nghĩ, cảm xúc và hành động, từ đó nâng cao chất lượng cuộc sống.

Ta khuyên trẻ mỗi ngày, dành chút thời gian để viết ra những điều bạn cảm thấy biết ơn, có thể là những điều nhỏ nhặt nhất.

Hãy thường xuyên nói lời cảm ơn với những người đã giúp đỡ bạn, dù là hành động nhỏ nhất. Hãy thể hiện mỗi ngày với cha với mẹ, một cái nắm tay, một cái ôm, một ánh mắt, nụ cười cũng luôn dành cho cha mẹ. Cha mẹ là người đã đưa bạn vào đời, nuôi dưỡng và dạy những giá trị sống.

Dù cho bạn có làm gì, đi đâu hay sống ở đâu, thì tình cảm của cha mẹ dành cho con luôn là thứ tình cảm thiêng liêng và cao cả, không gì có thể sánh bằng.

Tình yêu thương của cha chính là nguồn cảm hứng truyền cho con một sức mạnh vô biên để con có thể thực hiện những điều hằng mong ước. Lòng biết ơn có thể làm các tất cả ngày thường thành lễ tạ ơn. Ai đó nói rằng nếu một người không biết ơn những gì anh ta đang có, thì anh ta cũng sẽ không có cơ hội để được biết ơn những gì sẽ nhận được. Cảm ơn là lời cầu nguyện tốt nhất mà bất kì ai cũng có thể dùng. Lời cảm ơn thể hiện lòng biết ơn, sự khiêm tốn và hiểu biết.

Lòng biết ơn là một trong những kỹ năng yêu thương mà tuổi trẻ cần phải rèn luyện và học tập, vì thiếu lòng nhân ái, tuổi trẻ sẽ rất dễ bị cuốn theo môi trường sống độc hại, gia nhập bè đảng, tính tình trở nên hung bạo, thiếu kiềm chế. Chúng ta giáo dục hướng ngoại nhiều hơn hướng nội, nên con người có thể thành công trong đời sống vật chất, kiếm ra nhiều tiền, nhưng không sao thoát khỏỉ trầm cảm, nỗi cô đơn và stress. Chúng ta có thể nhận ra qua tình trạng bạo lực học đường gia tăng khi các trẻ em không biết cách giải quyết xung đột và chọn việc sử dụng bạo lực như là phương cách duy nhất trong giải quyết bất đồng trong cuộc sống.

Kỹ năng yêu thương khiến tuổi trẻ khám phá những cái đáng yêu, cái tốt trong cuộc sống và sẽ ít khi bị dồn nén bởi cô đơn, tù túng trong tâm hồn. Kỹ năng ấy phải bắt nguồn từ cha mẹ – gia đình. Trong tam giác gia đình – nhà trường và xã hội, thì cha mẹ là những vị thầy cô đầu đời của các em. Cha mẹ còn là tấm gương đầu tiên cho các em soi bóng mình vào đó để noi theo, để mơ ước.

Vào thời Đức Phật có Tôn giả Tất-lăng-già-bà-ta. Ngài xuất gia hành đạo nhưng còn cha mẹ già yếu, nghèo khổ không ai nuôi dưỡng. Ngài muốn đem y phục và thực phẩm phụng dưỡng cha mẹ, nhưng lại sợ phạm giới luật. Ngài bèn trình bày nỗi băn khoăn của mình lên Thế Tôn. Nhân đó Đức Đạo Sư họp các Tỳ-kheo và truyền dạy: “Nếu có người nào suốt cả trăm năm, vai phải cõng cha, vai trái cõng mẹ, và dù cha mẹ có đại tiểu tiện trên vai mình, cũng chưa thể gọi là làm tròn hiếu đạo. Hoặc đem những thứ y phục và ẩm thực quý nhất trên đời cung phụng cha mẹ cũng chưa đủ báo đền công ơn cha mẹ trong muôn một. Từ nay, Ta cho phép các Tỳ-kheo suốt đời hết lòng cúng dường cha mẹ. Nếu ai không cúng dường thì phạm tội nặng”.

 

Chăm sóc mẹ già

 

Cho đi lại từ đầu

Theo nhà Phật, phương pháp nào cũng phải khế lý, khế cơ. Vì dù có “luật hóa” chỉ là giải pháp sau cùng khi chúng ta không có phương pháp nào hiệu quả hơn. Đó chính là giáo dục về giá trị gia đình, về tình yệu cha mẹ ngay từ khi còn bé, vì trẻ em là tờ giấy trắng cho chúng ta truyền thụ những gì chúng ta muốn. Về mặt xã hội, học đường phải nơi những điều thiêng liêng được truyền tải, không chỉ qua những bài học trên lớp, còn qua sinh hoạt ngoại khóa, tổ chức trọng thể Ngày của Mẹ, Ngày của Cha, chưa kể đại lễ Vu lan trong các chùa, tự viện …

Thiền sư Nhất Hạnh dạy chúng ta lạy cha mẹ khi họ còn tại thế vì thường thì chúng ta chỉ lạy “sống” ông bà cha mẹ trong những dịp hôn lễ, còn thì chỉ lạy khi họ qua đời hay giỗ chạp.

Thiền sư Nhất Hạnh dạy về 3 cái lạy, chúng ta chỉ cần đọc và học về cái lạy thứ nhất:

“Trở về kính lạy, liệt vị tiền nhân, dòng họ tổ tiên, gia đình huyết thống, hai bên nội ngoại. Con thấy cha mẹ và xương thịt và sự sống đang có mặt và lưu nhuận trong từng tế bào và mạch máu của con. Qua cha con và mẹ con, con thấy ông bà, bên nội cũng như bên ngoại, đã và đang đi vào con với tất cả mọi năng lượng, mọi trông chờ, mọi ước mơ, cũng như tất cả trí tuệ và kinh nghiệm của tổ tiên trải qua bao nhiêu thế hệ. Con mang trong con sự sống, dòng máu, kinh nghiệm, tuệ giác, hạnh phúc và khổ đau của các thế hệ tổ tiên” (Thích Nhất Hạnh (2016), Thương yêu theo phương pháp Bụt dạy, NXB Phương Đông).

Với cái lạy thứ nhất đó, tuổi trẻ sẽ thấy mình kết nối trong mối quan hệ tương tức, tương sinh, tương dung với thế hệ trước và cha mẹ mình. Họ sẽ yêu kính cha mẹ ông bà, dù sống ở phương trời nào đi nữa.

Ngày xưa, chúng ta còn nhớ: Mẹ già ở túp lều tranh/ Sớm thăm tối viếng mới đành dạ con.

Nay thì xa xôi, bận rộn nhưng chúng ta có viber, zalo, messenger, facetime… Chúng ta có thể liên lạc với cha với mẹ, một lời hỏi thăm, một câu nói yêu thương đủ ấm lòng. Một nụ cười trên mạng cũng thấy cha mẹ thật gần trong tim con. Khi được hỏi điều gì quan trọng nhất trong đời ông, Bill Gates đã trả lời “gia đình”, nghĩa là ông rất trân trọng tình cảm vợ chồng, con cái, cha mẹ…

Thế nên cần tập lạy, Thiền sư Nhất Hạnh dạy: “Nếu cần thì chúng ta chỉ lạy cái lạy thứ nhất thôi, lạy cho đến khi nào thành công. Đừng nói rằng vì thực tập 3 cái lạy, cho nên mình phải lạy cho đủ cả ba lạy. Không, hãy lạy cái lạy thứ nhất cho thành công trước đi! Một người trẻ sinh ra ở Tây phương có thể nói rằng thân này là của con, con muốn làm gì với thân này thì con làm. Ngay cả người Việt sinh ra ở Tây phương cũng có người nghĩ rằng thân này là của con, ba mẹ không có quyền can thiệp vào việc con muốn làm. Nói theo kiểu đó thì đúng là chưa bao giờ lạy cái lạy thứ nhất”.

Ở phương trời nào, thì cái lạy thứ nhất cũng vẫn cần và vẫn làm được nếu lòng mình quyết tâm .

Đã xa rồi cái thời mà “Cho tôi lại ngày nào/Trăng lên bằng ngọn cau/Me tôi ngồi khâu áo bên cây đèn dầu hao/Cha tôi ngồi xem báo; Phố xá vắng hiu hiu… Cho tôi lại nhà trường, bao nhiêu là người thương/Không ai thù ai oán, ai cũng bảo tôi ngoan/Tôi yêu thầy tôi lắm, nhớ tiếng nói vang vang… (Phạm Duy – Kỷ niệm).

Nhưng chúng ta vẫn có thể theo lời bài hát đó mà tự nhủ “Cho đi lại từ đầu/ Chưa đi vội về sau…”